Ο Τάσος Ράμσης ένας πολυσχιδής άνθρωπος (ηθοποιός, σκηνοθέτης, μεταφραστής, συγγραφέας κ.α.) δημοσίευσε πρόσφατα το μυθιστόρημά του «Η Ραψωδία των Ανέμων».
Είχα την χαρά να μιλήσω για το βιβλίο και να διαβάσω ένα απόσπασμα στην παρουσίασή του στις 31 Μαΐου 2025 στο Χαλάνδρι. Η παρούσα κριτική απηχεί το περιεχόμενο της ομιλίας μου στην παρουσίαση και τη δημοσιεύω για όποιον/α δεν μπόρεσε να βρίσκεται μαζί μας εκείνη την ημέρα και ενδιαφέρεται να διαβάσει για το βιβλίο.
Ο χωροχρόνος του μυθιστορήματος ξεκινά στην αυγή της ιταλικής επίθεσης στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, περνά στη γερμανική επίθεση και την κατοχή και φτάνει μέχρι σχεδόν και τη σημερινή εποχή.
Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τριτοπρόσωπη αφήγηση που ρέει με φυσικότητα. Αξιοποιεί γραμμική εξέλιξη στην ιστορικότητα της αφήγησης και συμπεριλαμβάνει αναλυτικές περιγραφές που βοηθούν τον αναγνώστη να βυθιστεί στον συγκεκριμένο χωροχρόνο και το πλαίσιό του.
Οι πρωταγωνιστές της ιστορίας, ο Λεωνίδας που υπηρετεί ως γιατρός στον ελληνικό στρατό και η Μελισσάνθη που ζει στην ύπαιθρο και έχει λάβει στο παρελθόν στέρεη μουσική παιδεία είναι πρόσωπα που φέρνουν την σφραγίδα του ήθους και της ευγένειας.
Παρά την καταβύθιση όμως στην ιστορία, το βιβλίο αν κι έχει αναμφισβήτητα στοιχεία δεν αποτελεί καθεαυτό ιστορικό μυθιστόρημα. Θα έλεγα ότι περισσότερο αξιοποιεί το ιστορικό πλαίσιο για να αναδείξει τα θέματα που στόχευσε η πένα του συγγραφέα.
Πρώτα απ’ όλα η φρίκη του πολέμου. Πανταχού παρούσα στο πρώτο μισό του βιβλίου μέσα από μια μεγάλη σειρά περιστατικών, ακόμη και μέσα από εγκλήματα πολέμου.
Παράλληλα, στον αντίποδα, ο συγγραφέας αναδεικνύει κι ένα άλλο θεματικό άξονα, την ανθρωπιά μέσα στη φρίκη και τις φλόγες του πολέμου. Το συγκινητικό περιστατικό με την τελευταία επιθυμία του ετοιμοθάνατου φαντάρου για μια ζεστή σούπα, η περίθαλψη ακόμη και του τραυματία εχθρού, η μουσική, ως αχτίδα πολιτισμού και ανθρωπιάς, πλάι στις ερπύστριες και τις σφαίρες και πολλά άλλα περιστατικά αναδεικνύουν με ενάργεια ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί και δεν πρέπει να χάσει την ανθρωπιά του κάτω από οποιεσδήποτε περιστάσεις.
Ένας ακόμη θεματικός άξονας είναι τα γυρίσματα των καιρών, καθώς ο συγγραφέας στο τελευταίο τρίτο του βιβλίου εξακτινώνει την αφήγησή του μέχρι τη σημερινή εποχή και παρατηρεί μέσα από τα μάτια των πρωταγωνιστών την εξέλιξη της Ελλάδας και την κοντή μνήμη της εποχής μας και της κοινωνία μας.
Ο μεγαλύτερος όμως και πλέον σημαντικός θεματικός άξονας του βιβλίου είναι για εμένα ο έρωτας και η δύναμη του. Ένας έρωτας κεραυνοβόλος με βασικό σημείο κατανόησής του το βλέμμα. Ποτέ κανείς δεν με έχει κοιτάξει έτσι μέχρι σήμερα μας λέει η Μελισσάνθη όταν αντιλαμβάνεται τη σφοδρότητα του ακαριαίου έρωτα που βιώνει. Και μάλιστα ενός έρωτα όχι απλώς κεραυνοβόλου αλλά ενός έρωτα που ξεκινά το ταξίδι εντός ενός «παράνομου» πλαισίου, έστω για λίγο και προσωρινά. Ποια είναι όμως η δύναμη του έρωτα; Για τον συγγραφέα η απάντηση είναι απλή. Ο έρωτας σαρώνει τα κοινωνικά πρέπει, τις νόρμες, τους κανόνες, τις συμβάσεις, τους γάμους, τις σχέσεις, τις συνήθειες και τις σταθερές χρόνων. Τα βάζει με θεούς και δαίμονες ακόμα και εντός ενός ασφυκτικού πλαισίου όπως αυτό της κατοχής. Σαρώνει τα πάντα στο πέρασμά του και αφήνει στη θέση τους ένα μεγάλο ΠΡΕΠΕΙ. Αυτή τη φορά όχι ένα πρέπει υπακοής στους κανόνες και τις συμβάσεις αλλά ένα πρέπει απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό. Αυτό ΠΡΕΠΕΙ να το ζήσω και οφείλω να το επιδιώξω μέχρι τέλους μοιάζει να μας λέει ο κεντρικός ήρωας όταν οι σύντομες ευτυχισμένες στιγμές που έζησε μετατρέπονται σε ένα αγωνιώδη εφιάλτη. Πως αλλιώς μπορεί να αντιδράσει κανείς όταν έχει βρει το άλλο του μισό και το χάνει; Λένε άλλωστε ότι το πιο δύσκολο πράγμα στη ζωή είναι να βρεις ένα άνθρωπο που δεν μπορείς να ζήσεις χωρίς αυτόν κι έπειτα να αναγκαστείς όντως να ζήσεις μακριά του. Απέναντι σε αυτό το αδιέξοδο ο ήρωας αντιπαραθέτει αυτό που πανέμορφα υπογραμμίζει στον πρόλογο του βιβλίου ο Θεόδωρος Πατρικαρέας: το πείσμα του στην αναζήτηση, εκεί θα κριθούν οι αντοχές του.
Τι μας μένει επομένως από το μυθιστόρημα του Τάσου Ράμση; Πρόκειται αναμφισβήτητα για ένα βιβλίο πλούσιο σε ιδέες και νοήματα. Γεμάτο από βιώματα του ίδιου του συγγραφέα που αντηχούν και την εποχή του. Ένα βιβλίο ευχάριστο στην ανάγνωση που προσφέρει απλόχερα το υλικό για να αναστοχαστούμε μεγάλα ερωτήματα της ζωής, από τον θάνατο μέχρι τον έρωτα. Καλή αναγνωστική απόλαυση!
Γρηγόρης Αυδίκος